Tι μου δίνει η λογοτεχνία
Σε ένα μυθιστόρημα, είτε είναι ιστορικό, είτε ψυχολογικό, είτε κοινωνικό, το «εγώ» του αναγνώστη ταυτίζεται με τα «εγώ» των ηρώων του λογοτεχνήματος καθώς αυτά αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον και μεταξύ τους. Καθώς, δε, η ιστορία ξετυλίγεται η ιστορία και παρουσιάζονται οι ιδιαίτερες συνθήκες υπό τις οποίες προκύπτουν τα γεγονότα, τα κοινωνικά πρότυπα που ακολουθούνται, οι νόρμες και τα συναισθήματα των χαρακτήρων, ο αναγνώστης διακινείται συγκινησιακά και παίρνει θέση στην ιστορία.
Ένα λογοτεχνικό κείμενο, συνεπώς, βιώνεται καθώς η ανάγνωση απαιτεί την ενεργή νοητική συμμετοχή του αναγνώστη και τη δημιουργική σκέψη του. Για την ανάγνωση ενός κειμένου, επίσης, απαιτείται η συγκέντρωση του νου, η εστίαση της προσοχής και πάνω από όλα η ικανότητα στοχασμού και αυτοπαρατήρησης του αναγνώστη.
Ιδιαίτερη προσοχή φαίνεται να απαιτείται στην ανάγνωση έργων ποίησης, που αφ’ ενός τονώνουν σημαντικά τη δραστηριότητα στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, το οποίο, μεταξύ άλλων, σχετίζεται με την κατανόηση μεταφορικών εννοιών, τη συναισθηματική φόρτιση και μελωδία λόγου και αφ’ ετέρου τονώνουν την ενδοσκόπηση, καθώς ο αναγνώστης προσπαθεί να αντιληφθεί και αναλύσει συμβολισμούς κι αφηρημένες έννοιες. Η ποιοτική λογοτεχνία και ποίηση, συνεπώς, είναι μέσα ουσιαστικής γνωστικής και συναισθηματικής εμπειρίας, που συμβάλλουν στην ενίσχυση των μηχανισμών ανάπτυξης της προσωπικότητας του αναγνώστη.
Η ευεργετική δύναμη της ποιοτικής λογοτεχνίας, συνίσταται και στη δημιουργία νέων σκέψεων και νοητικών σχημάτων πολλαπλασιάζοντας τις νέες συνδέσεις των νευρώνων του εγκεφάλου, αυξάνοντας τη δημιουργικότητα, την αναπαράσταση και την προβολή στο μέλλον. Αυτό συμβαίνει γιατί με την ανάπτυξη νέων νοητικών και συναισθηματικών ικανοτήτων, ο αναγνώστης διευκολύνεται στην ανάπτυξη υγιέστερων διαπροσωπικών σχέσεων κι ως εκ τούτου στηρίζουν την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας.
Ως αναγνώστες, ανάμεσα στις γραμμές ενός λογοτεχνικού κειμένου ή ενός ποιήματος, ανακαλύπτουμε δικές μας κρυμμένες πτυχές, σκέψεις, συναισθήματα, ενώ η προσεκτική ανάγνωση μας πληροφορεί για την οπτική γωνία κάποιου άλλου προσώπου μέσα στην ιστορία. Μέσα από ένα κείμενο, μας επιτρέπεται να αναγνωρίσουμε το καλό και το κακό, να αναλογιστούμε τις συνέπειες των πράξεων των ηρώων, εάν και πως θα μπορούσαν να εξελιχθούν τα γεγονότα, σε ποια βάση αξιών εκτυλίσσεται η ιστορία, ποιες συνθήκες βοηθούν ή εμποδίζουν την έκφραση και την αυτοπραγμάτωση των ηρώων.
Ορισμένες λογοτεχνικές περιγραφές, μάλιστα, μας δίνουν την εντύπωση πως ο συγγραφέας γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό μας, από ότι τον γνωρίζουμε εμείς οι ίδιοι, καθώς οι συγγραφείς βρίσκουν τις κατάλληλες λέξεις για να περιγράψουν εσωτερικές συγκρούσεις, δυσκολίες, χαρές και άλλες ιδιαίτερες εμπειρίες της ανθρώπινης ζωής. Οι ποιοτικοί συγγραφείς, έχουν την ικανότητα να μας βοηθούν σε ένα ταξίδι στον εσωτερικό μας εαυτό, αλλά και τη δύναμη να τοποθετούν, γνωστά σε εμάς, χαρακτηριολογικά στοιχεία, σε κοινωνικές κι ιστορικές συνθήκες που μας βοηθούν στην κατανόηση και την επεξεργασία της δικής μας πραγματικότητας.
Μέσα από την ανάγνωση βιώνουμε μία ασφαλή ψυχική ένταση, την οποία μπορούμε να απολαύσουμε και να εκφορτίσουμε μέσω της συνέχειας της ιστορίας. Ανάλογα, δε, με τη δεκτικότητα μας και ακολουθώντας τη δομή του δημιουργήματος, ανακαλύπτουμε τα προσωπικά νοήματα και μοτίβα που διακινούν τα νήματα της δικής μας ζωής. Oι ήρωες μπορεί να μας τροφοδοτίσουν κοινωνικά, συναισθηματικά, αλλά και να γίνουν μάρτυρες της δικής μας απόφασης για αλλαγή κι αυτοπραγμάτωση!